لکنت کلونیک یا حالت تکراری در بیان کلمه در این نوع از لکنت زبان کودک یک سیلاب از کلمهای را (که معمولاً اولین سیلاب کلمه را) با سرعت و تشنج تکرار میکند. مثلاً کلمه پدر را چنین بیان میکند: پ پ پ پدر.
لکنت تونیک یا توقف در تلفظ در این حالت در فعالیت عضلات تلفظی چند ثانیه توقف و سکون بوجود میآید و کودک دچار وقفه در تلفظ و ادای کلمه همراه با فشار، کوشش و حرکات خاصی است. کودک مبتلا به این لکنت برای ادای کلمه شدیدا به خودش فشار میآورد و پس از لحظاتی سکون بطور ناگهانی و با تشنج کلمه را ادا میکند.
مراحل مختلف لکنت کودکانی که دچار لکنت زبان هستند معمولاً و از بدو پیدایش لکنت تا مرحله نهایی مراحل مختلفی را به شرح زیر میگذراند.
لکنتی که کودک پذیرفتهاست. کودک در این مرحله متوجه میشود که برخی از حروف و کلمات را بطور غیرطبیعی تکرار میکند. اما به نظر میرسد که نگران حالت گویایی خودش نیست. کودک از این که اختلال تکلمی دارد ناراحت نبوده و رنجی نمیبرد و کوششی هم برای رفع آن نمینماید. در این مرحله ، لکنت کودک معمولاً همراه با اختلالات تنفسی و یا علایم و عوارض بیماری نیست. نوع لکنت کودک در این مرحله بیشتر از لکنت تکراری است و به همین دلیل در این حالت برنامههای گفتار درمانی موثر است.
لکنتی که کودک در برابر آن واکنش نشان میدهد (لکنت پس رانده) بتدریج که کودک بزرگ شده و دامنه مکالمات وسیع تر میشود به واسطه رفتارهای خاص و فشارهایی معمولاً از سوی همسالان، والدین و معلمان متوجه کودک میشود، که کودک بطور قابل توجهی با تعجب و گاه همراه با دلسردی نسبت به چگونگی اختلالات گویایی خود عکس العمل نشان میدهد. مثلاً به محض اینکه برخی از اعضای فامیل و نزدیکان و اطرافیان کودک متوجه میشوند که او لکنت دارد، رفتارها و واکنشهای مختلفی نشان میدهند. وی این واکنشها را درک کرده و بالطبع عدم اطمینان و تنش عضلانی او بیشتر میشود.
لکنت پیچیده و شدید بتدریج که حرکات و رفتار ضمنی همراه با لکنت به صورت غیر ارادی ظاهر میگردد، شدت لکنت افزایش مییابد. به نحوی که کودک نسبت به همه موفقیتها و به همه کلمات و همه اصواتی که با عدم روانی و سلامت او در صحبت توام میشوند، حساسیت و نگرانی پیدا میکند. در این شرایط لکنت خود، روز به روز پیچیده تر و شدیدتر میشود. بطوری که هر چقدر بیشتر نسبت به موفقیتها، کلمات و جملات از خود نگرانی و ترس نشان میدهد، لکنت او بیشتر میشود و هر چقدر لکنت او بیشتر میشود نگرانی و ترس او از شرایط و موقعیتها و کلمات و اصوات افزایش مییابد
تفاوت های اصلی میان اختلالات تولیدی واجشناختی وآواشناختی
• 1-اختلال تولیدی با مبنای واجشناختی:
• خطاهای تولیدی عمدتاً از نوع جانشینی هستند.
• اشکالات تولیدی بیمار مربوطند به اشکالات معین در مختصه های ممیزه.
• خطاهای تولیدی بیمار می توانند بی ثبات باشند.
• بیمار در تمیز شنیداری آوای مورد خطا اشکال دارد.
• بیمار ممکن است در یک یا چند خطا تصحیح پذیری داشته باشد.
• ساختمان مجرای گفتار بیمار سالم است.
• دیادوکوکنیزیس بیمار در حد طبیعی است.
• حس وادراک دهانی بیمار طبیعی است.
2-اختلال تولیدی با مبنای آواشناختی:
• خطاهای تولیدی عمدتاً از نوع خرابگویی یا حذفی هستند.
• اشکالات تولیدی بیمار ممکن است مربوط باشند به نقائص ساختمانی یا عصبی مشخص و معلوم ویا اختلالات حرکتی غامض و پیچیده.
• خطا های تولیدی بیمار مشخصاً با ثبات هستند
• اکثر بیماران در تمیز خطاها از آواهای هدف توانا هستند و اشکالی ندارند.
• تصحیح پذیری خطا ها مشخصاً اندک است.
• ساختمان مجرای گفتار بیمار ممکن است معیوب باشد.
• دیاکوکنیزیس بیمار ممکن است کند و با اشکال باشد.
• بیمار ممکن است آستریوگنوز دهانی داشته باشد.
رشد و تکامل دو جنبه دارد:
۱-دارا بودن مجرای گفتار سالم ودستگاه حسی حرکتی کارآمد برای کسب تبحر ومهارت در حرکات پیچیده و ظریف این جنبه از رشد را رشد آوایی می نامند. در صورت وجود هر گونه آسیب ساختمانی در اندامهای گفتاری اعم از:1-شکاف لب و کام 2-فقدان دندان های سانترال و لترال 3-ویا کوتاهی بند زیر زبان موجب خطا هایی در تولید می شود
به این گونه خطاها، خطاهای آواشناختی گویند. ویژگی این افراد این است که به اختلالی تولیدی خود آگاهند.
2-درک انتزاعی از دستگاه آوایی: به معنی ایجاد یک تصویر ذهنی از مختصات ممیزه در مغز فرد و فراگیری قواعد حاکم بر زبان برای ترکیب این مختصه ها. این جنبه از رشد را رشد واجی می نامند. به عبارت دیگر جنبه ی واجی گفتار، جنبه ی ادراکی گفتار است، کودک لزوما باید درک و فهم صحیحی از دستگاه آوایی زبان داشته باشد و بر اساس قوه ی ادراک و تمیز،مخزنی از مختصات ممیزه در حافظه ی خویش ترتیب دهد. و به کمک این مخزن واج های مختلف موجود در دستگاه آوایی زبان مادری خویش را به طور معنی داری از هم باز شناسد.پس کودک در روند رشد و تکامل خویش در می یابد که در زبان مورد تکلم اطراف وی مجموعه ی محدودی از مختصه ها وجود دارد واین مختصه ها با یکدیگر متفاوت هستند و از یکدیگر قابل تشخیص هستند وقوانین معینی و محدودی بر ترکیب آنها حاکم است و رفته رفته این قوانین را کشف می کند.تاخیر یا اشکال در جنبه ی واجی، منجر به اختلال تولیدی با مبنای واجی می شود. کودک یا تعدادی از مختصه ها را در ذهنش ندارد یا کاربرد صحیح استفاده از آنها را فرا نگرفته است. پس هر اختلال تولیدی با زیر بنای واجی، باز تابی است از نقص در اطلاعات و آگاهی های زیر بنایی و پایه ای که کودک باید بداند.